Artan küreselleşme ve yüksek rekabet durumları organizasyonlar ve işletmeler için stratejik yönetimi vazgeçilemez konuma taşımıştır. Stratejik yönetim nedir, strateji oluşturma adımları nelerdir, stratejik yönetim süreci aşamaları nelerdir, strateji oluşturma sürecinin ilk aşaması nedir, stratejinin hayata geçirildiği aşama nedir gibi sorulara cevap bulabileceğiniz en temelden, tüm detaylara kadar rehber niteliğinde bir içerik oluşturmak istedim.
İçindekiler
Strateji nedir ?
Strateji kelime anlamı olarak; sevk etme, yöneltme, gönderme, götürme ve gütme demektir. Kelime tahmin edileceği üzere ilk olarak askeri alanda kullanılmıştır. Bir savaşta kazanmak için yapılacak askeri harekatın planlanması ve yürütülmesi bilimidir. 20. Yüzyılın başında askeri bir terim olarak Türkçe diline giren strateji kelimesi, düşmanın ne yapabileceği veya ne yapamayacağını belirleyerek buna göre genel bir plan yapmak, kendi güçlerini yerleştirerek gerektiğinde harekete geçirmek demektir.
Strateji artık her alanda hayatımızda yer tutan bir terim olarak, çok yönlü amaçlara ulaşmak üzere kaynakların üstüne önemle gitmek ve harekete geçmek için yapılmış genel programlardır. Bir organizasyonun amaçları, değişimler, kaynakların bu amaçlara erişmek için doğru kullanılması, kâr yönetim uygulamaları, uzun dönemli amaçların belirlenmesi, faaliyetlerin bunlara adapte edilmesi ve gerekli kaynakların dağıtılması, işte tüm bu süreç ve faaliyetler işletmenin stratejisini oluşturur. Bu konu üzerine düşünürlerin tanımları ise farklılık gösterse de, aynı çerçeve içerisinde toplanmaktadır.
İşletmenin iç kaynakları ve kabiliyetleriyle dış çevrenin fırsat ve tehditleri arasında uyum sağlayacak faaliyetlerdir.
Hofer ve Schendel
İşletmenin hangi işi yaptığını veya yapmak istediğini: ne tür bir işletme olduğunu veya olmak istediğini tanımlayan amaç, hedef ve görevlerin tümü ve bunları gerçekleştirmek için gerekli yöntemlere verilen addır.
Andrews
Stratejik yönetim nedir?
Stratejik yönetim; şirketin amaçlarına ulaşmasını sağlayacak çok taraflı kararların incelenmesi, hazırlanması ve uygulanmasını hedefleyen bilim ve sanattır. Stratejik yönetim, şirketin yönetim, pazarlama, finans, muhasebe, üretim, kontrol, araştırma ve geliştirme ve bilgi işleme sistemlerini uyum içinde çalıştırarak organizasyonun başarılı olmasını amaçlar.
Farklı olarak bir diğer stratejik yönetim tanımı ise şöyledir: Organizasyonun amaç ve hedeflerine ulaşabilmesi için fonksiyon üstü kararların formüle edilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi bilimidir.
Stratejik yönetimin felsefesini anlatan bir hikâye var. Aynı pazarda faaliyet gösteren iki rakip firmanın yöneticileri olası bir birleşmeyi konuşmak üzere kamp yapmak için ormana gitmeye karar verirler. Ormanda iken karşılarına saldırmaya hazır olan büyük bir ayı çıkar. Yöneticilerden biri hemen çantasını atar ve koşu ayakkabılarını giymeye başlar. Diğeri “Ne gerek var? Bir ayıdan hızlı koşarak kaçamazsın” der. Cevap dikkat çekicidir: “Belki ayıdan hızlı koşamam ama seni geçebilirim!”
Stratejik yönetim bir süreçtir. Şirket ulaşmak istediği hedefleri, amaçları belirler, onlara ne ölçüde ulaşmak istediğini, ne zaman ulaşmak istediğini belirler ve bunu başarmak için kullanması gereken araçları belirler. Nasıl davranması gerektiğine karar verir. Daha sonra ise bu verdiği kararları uygulamaya başlar. Uygulama aşamasından sonra ise kontrol ve geliştirme süreci başlar. Yapılan uygulamaların sonuçları incelenir ve amaçlara ulaşabilmek için yapılması gereken değişiklikler planlanır ve uygulamaya geçilir. Daha sonra bu uygulamalar da kontrole tabii tutulur ve çember bu şekilde dönmeye devam eder.
Strateji oluşturma süreci
Strateji oluşturma kapsamında; vizyon ve misyonun oluşturulması, işletme dışından kaynaklanan fırsatların ve tehditlerin belirlenmesi, işletme içinden kaynaklanan güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesi, uzun dönemli amaçların saptanması, alternatif stratejilerin oluşturulması ve izlenecek stratejilerin seçilmesi faaliyetleri yürütülür.
Strateji oluşturma aşamasında hangi işlere girileceği, hangi işlerin terk edileceği, işletmenin kaynakların nasıl dağıtılacağı, faaliyet alanlarının genişletilip genişletilmeyeceği, uluslararası piyasalara girilip girilmeyeceği, başka bir işletme ile birleşilip birleşilmeyeceği gibi konular da ele alınır.
- Organizasyonun filozofisi ve misyonunu belirleme
- Misyonu başarmak için kısa ve uzun vadedeki hedefleri belirleme
- Bu hedeflere ulaşabilmek için gerekli stratejileri belirme
Strateji uygulama süreci
Stratejiyi eyleme geçiren en önemli adım; uygulama! Etkili olabilmek için, kuruluşun her üyesi stratejiyi, özellikle de kuruluşun liderliğini desteklemelidir. Sürekli uygulama, strateji oluşturma sürecinin bir sonraki adımının gerçekleştirilmesi için stratejinin bir kısmını uygulamaktır. Strateji formülasyonunun geri kalanı sırayla alınmalıdır.
Aşağıda ki maddelere ek olarak, operasyonların nerede yapılacağı, piyasaya giriş ve işletmeye sahiplik stratejileri, işletme fonksiyonlarının (pazarlama, satış üretim gibi) stratejileri gibi en önemli adımlar bu aşamada devreye alınmaktadır.
- Belirlenen stratejiye uygun organizasyon yapısının oluşturulması
- Amaçlara ulaşmak için bütçe, operasyon planı, motivasyon sistemi oluşturulması
- Belirlenen stratejinin şirket amaçlarına hizmet edip etmediğinin denetlenmesi.
Stratejik yönetim tarihi
Bugün herkesin bildiği bir kavram haline gelen stratejik yönetim, aslında çok yeni bir yönetim uygulamasıdır ve stratejik yönetimin gelişim süreci yakın bir tarihten itibaren izlenebilmektedir. 1950’li yıllarda işletmeler sadece planlama yaparak faaliyetlerini sürdürürken, bunun yetmediği anlaşılıp daha uzak noktaların görülebilmesi amacıyla uzun dönemli planlar yapılmaya başlanmıştır. 1965’li yıllarda işletme bölümleri için yapılan planların yetersizliği fark edilip, organizasyonun bütününü kapsayan kurumsal planlar oluşturulmuştur. 1970’lere gelindiğinde ise bütün bu yapılanların firmaların başarılı olma yolundaki zorlukları gidermediği görülmüş ve gidilecek yönün de dâhil edildiği stratejik planlama dönemine girilmiştir.
Sonraki yıllarda ise yapılan stratejik planların sonuçlarını değerlendirme ve geribildirimler yoluyla organizasyonların kendilerini yeniden biçimlendirme ihtiyacına binaen ilk stratejik yönetim uygulamaları icra edilmeye başlanmıştır. Bu dönem de kendi içinde ikiye ayrılabilir: 1980-2000 yılları arasında hâkim anlayış olan rekabet stratejisi dönemi ve 2000 sonrası ortaya çıkan temel yetkinlikler stratejisi dönemi olarak bilinmektedir.
Tarihsel süreç içerisinde gelişimi bu şekilde olan stratejik yönetim artık alt alanlara bölünmüştür. Bu alanda yetkin kuruluşlardan en önemlisi olan Strategic Management Society’e göre stratejik yönetim 12 alt gruba ayrılmaktadır.
Stratejik Dönüm Noktası
Şirketler yaşamları boyunca birçok zorlu karar almak zorundadır. Günümüz; toplumsal ve teknolojik değişim hızı, her an her şeyin olabileceği, ürkütücü olabileceği kadar olumlu fırsatlara da açık bir dönemdir. Matematikte dönüm noktası, bir eğrinin eğiminin şekil değiştirdiği nokta olarak tarif edilir. Dönüm noktasından önce sektörde eski usullerle iş yapılır. Dönüm noktasından sonra ise her şey kökten değişir. Eğriyi izleyebilen firmalar ayakta kalır, diğerleri yok olur gider.
Uluslararası stratejik planlama
Eğer işletme küreselleşiyorsa tanımladığımız stratejik planlama süreci yeni bir boyut kazanır. Etkili bir stratejik planlama sisteme giren inputlarla direk olarak ilişkilidir. Bu inputlar; insan, sermeye, yönetsel ve teknik bilgi ve yetenekleri kapsar. Ama aynı zamanda sistemin dışını da göz önüne almak gerekir. İşletme büyümek, uluslararası arenaya açılabilmek ve uluslararası çevrede ayakta kalabilmek için elbette ki stratejik planlamaya ihtiyaç duymaktadır.
Stratejik Planlama Yaklaşımları
Organizasyonların stratejik bakış açısıyla uzun dönemde ulaşmak istedikleri tüm amaçları ortaya koyma ve bu amaçlara ulaşma yollarının belirlenmesi olarak kullanılan stratejik planlama ise bu yönetim felsefesinin önemli sacayaklarındandır. Stratejik planlamada dört temel yaklaşım vardır.
Büyük uluslararası firmalar bu yaklaşımların hepsinin karışımını kullanmaktadırlar. Örneğin IBM gelişmekte olan ülkeler pazarında ekonomik yaklaşımı, Avrupa ülkelerinde politik ve kalite yaklaşımını ve değişimin çok hızlı yaşandığı ortamlarda yönetsel yardımcılık yaklaşımını uygulamaktadır.
Ekonomik yaklaşım
Bu yaklaşıma sahip uluslararası firmalar dünya üzerinde fiyat özelliğine dayanarak liderlik kurmayı amaçlamaktadır. Genellikle satılan ürünler, katma değeri yüksek sektörlere ait ürünlerdir. Ürünün ar-ge çalışmaları yüksek maliyetli olmaktadır. Örnek olarak otomobil endüstrisi ve kimya endüstrisi verilebilir. Ürün genellikle homojen özelliklere sahip olduğu için işletme dünya genelinde bir üretim ve pazarlama stratejisi uygulayabilir.
Bu tip strateji, dünya üzerinde değişiklik yapılmadan kullanılabilecek ürünler üreten firmalar tarafından da kullanılabilir. Bilgisayar sektörü buna iyi bir örnek oluşturabilir. Bu tip ürünlerde standartlar gelişmiştir ve alıcılar için fiyat ön plandadır.
Politik yaklaşım
Bu yaklaşıma sahip firmalar her ülkeye ayrı bir strateji geliştirerek pazara giriş yaparlar. Genellikle hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmeler için kullanılır. Ürünün başarılı olması pazarlama, satış ve satış sonrası destek hizmetlerinin başarısına bağlıdır. İşletmeler lokal pazarlara göre strateji belirler ve uygular.
Kalite yaklaşımı
Müşterinin beklentilerine kalite ile cevap verebileceğini düşünen firmalar tarafından kullanılır. Firmalar Toplam Kalite Yönetimi prensiplerini kullanarak üretim hatalarını en aza indiriyor ve müşterilerine kalite seviyesi yüksek ürünler pazarlamak için çalışırlar. Japon firmalar tarafından başlatılan bu uygulama, Japonların piyasadaki başarılarını gören diğer firmalar tarafından da uygulanmıştır.
Yönetsel yardımcılık yaklaşımı
Bu yaklaşımda kesin bir strateji yoktur. İçinde bulunulan duruma uygun bir strateji anında geliştirilmeye çalışılmaktadır.
